T.C.
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
E. 2009/49584
K. 2011/11186
T. 13.4.2011
• İŞE İADE DAVASI ( Davacının Bankaya El Yazısı İle Yazdığı Yazıda Kıdem ve İhbar Tazminatlarının Ödenmesi Karşılığında Sözleşmenin Feshini Talep Ettiği/İkale Sözleşmesi – Davacının İradesinin Fesada Uğradığını Kanıtlayamadığı/Davanın Kabulüne Karar Verilmemesi Gereği )
• İKALE SÖZLEŞMESİ ( İş Kanunu’nda Yer Almadığı/Davacının Bankaya El Yazısı İle Yazdığı Yazıda Kıdem ve İhbar Tazminatlarının Ödenmesi Karşılığında Sözleşmenin Feshini Talep Ettiği – Davacının İradesinin Fesada Uğradığını Kanıtlayamadığı/İşe İade Talebinin Reddine Karar Verileceği )
• İŞ AKDİNİN KARŞILIKLI FESHEDİLMESİ ( Davacının Bankaya El Yazısı İle Yazdığı Yazıda Kıdem ve İhbar Tazminatlarının Ödenmesi Karşılığında Sözleşmenin Feshini Talep Ettiği – Davacının İradesinin Fesada Uğradığını Kanıtlayamadığı/İşe İade Talebinin Reddine Karar Verileceği )
4857/m. 21
ÖZET : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. İşçi ve işveren iradelerinin fesih konusunda birleşmesi, bir taraf feshi niteliğinde değildir. İş Kanunundaki bu fesih türü yer almasa da, taraflardan birinin karşı tarafa ilettiği iş sözleşmesinin karşılıklı feshine dair sözleşme yapılmasını içeren bir açıklamanın ( icap ) ardından diğer tarafın da bunu kabulü ile bozma sözleşmesi ( ikale ) kurulmuş olur.
Davacı tarafından davalı bankaya hitaben el yazısı ile yazdığı yazıda kıdem ve ihbar tazminatlarımın tarafıma ödenmesi suretiyle iş sözleşmesinin feshini talep ettiği, talebi dikkate alınmak suretiyle kıdem ve ihbar tazminatları ödenerek sözleşmenin feshedildiği anlaşılmıştır. Davacının iş akdinin kendisinden gelen talep üzerine sonlandırıldığı, davacıya ihbar ve kıdem tazminatları ödendiği gibi maaş tutarı ekstra ödeme yapıldığı, davacının iş akdinin sonlandırılmasına yönelik talebin irade fesada uğradığını kanıtlayamadığını, iş akdinin davacı talebi üzerine fesih edilmesi karşısında işe iadesine karar verilmesi hatalıdır.
DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği hüküm altına alınmıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Davacı vekili, müvekkilinin 13.03.2003 – 13.04.2009 tarihleri arasında davalı işyerinde çalıştığını, Şube yetkililerinin müvekkili üzerinde baskı kurarak, kıdem ve ihbar tazminatının ödeneceği koşuluyla müvekkilin elinden dilekçe alarak, iş sözleşmesini fesih ettiklerini, müvekkilinin sözleşmenin feshine razı olması hayatın olağan akışına aykırı olduğunu sözleşmenin davalı tarafından geçerli ve haklı bir neden olmadan feshedildiğini belirterek, feshin geçersizliğine, davacının işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılma halinde ödenmesi gereken tazminat ile boşta geçen süre ücret ve diğer hakların belirlenmesini istemiştir.
Davalı vekili, davacının serbest iradesi ile iş aktinin tazminatlarının ödenmesi kaydıyla feshedilmesini talep ettiğini, müvekkilin, işçinin talebi üzerine iş aktini feshettiğini, davacının ihbar ve kıdem tazminatlarının yanı sıra ayrıca 1 aylık ücreti kadar menfaat sağlandığını, belirttiği nedenlerle haksız açılan davanın reddine karar verilmesini belirtmiştir.
Mahkeme tarafından, şirket tarafından bazı evrakları kendisine imzalanmasının istendiğini, müdürüne güven duyarak bu şekilde imza attığı, iyi niyetle imzalanması istenen belgeleri imzaladığı, 6 yıla yakın çalışması olan davacının makul bir neden olmadan aleyhine sonuç doğuracak nitelikte bu şekilde bir belgeyi imzalamasının hayatın olağan akışına uygun görülmediği, bu nedenle davacının talebi ile fesih yapıldığı yolundaki davalı savunmasına iştirak edilmediği, davacının davasındaki haklı olduğundan davanın kabulüne karar vermiştir.
Karar davalı vekil tarafından temyiz edilmiştir.
Taraflar arasındaki iş ilişkinin bozma sözleşmesi sonucu sona erip ermediği hususu temel uyuşmazlığı oluşturmaktadır.
Bozma sözleşmesi ( ikale ) yasalarımızda düzenlenmiş değildir. Sözleşme özgürlüğünün bir sonucu olarak daha önce kabul edilen bir hukuki ilişkinin, sözleşmenin taraflarınca sona erdirilmesinin de mümkündür. Sözleşmenin doğal yollar dışında tarafların ortak iradesiyle sonra erdirilmesi yönündeki işlem ikale olarak değerlendirilmelidir.
İşçi ve işveren iradelerinin fesih konusunda birleşmesi, bir taraf feshi niteliğinde değildir. İş Kanunundaki bu fesih türü yer almasa da, taraflardan birinin karşı tarafa ilettiği iş sözleşmesinin karşılıklı feshine dair sözleşme yapılmasını içeren bir açıklamanın ( icap ) ardından diğer tarafın da bunu kabulü ile bozma sözleşmesi ( ikale ) kurulmuş olur.
Bozma sözleşmesinde icapta, iş ilişkisi karşı tarafın uygun irade beyanı ile anlaşmak suretiyle sona erdirmeye yönelmiştir. Bu sebeple, ikale sözleşmesi akdetmeye yönelik icap, fesih olarak değerlendirilip, feshe tahvil edilemez. Bu anlamda bozma sözleşmesinin şekli, yapılması, kapsam ve geçerliliği Borçlar Kanunu hükümlerine göre saptanacaktır. Buna karşılık iş sözleşmesinin bozma sözleşmesi yoluyla sona erdirilmesi, İş Hukukunu yakından ilgilendirdiği için ikalenin yorumunda iş sözleşmesinin yorumundan olduğu gibi genel hükümler dışında İş Hukukunda yararına yorum ilkesi göz önünde bulundurulacaktır. Bozma sözleşmesinin Borçlar Kanunu’nun 23-31. maddeleri arasında düzenlenmiş olan irade fesadı hallerinin bozma sözleşmeleri yönünden titizlikle ele alınması gerekir. Bir işçinin bozma sözleşmesi yapma konusundaki icap veya kabulde bulunmasının ardından işveren feshi haline özgü iş güvencesi hükümlerinden yararlanmak istemesi ve yasa gereği en çok bir ay içinde işe iade davası açmış olması hayatın olağan akışına uygun düşmez.
İş ilişkisi taraflardan her birinin bozucu yenilik doğuran bir beyanla sona erdirmeleri mümkün olduğu halde, bu yola gitmeyerek kaşılıklı anlaşma yoluyla sona erdirmelerinin nedenleri üzerinde de durmak gerekir. Her şeyden önce bozma sözleşmesi yapma konusunda icapta bulunanın makul bir yararının olması gerekir. İş ilişkisinin bozma anlaşması yoluyla sona erdirildiğine dair örnekler 1475 sayılı İş Kanunu ve öncesinde hemen hemen uygulamayla hiç yansımadığı halde, iş güvencesi hükümlerinin yürürlüğe girmesinin ardından özellikle 4857 sayılı İş Kanunu sonrasında giderek yaygın bir hal almıştır. Bu noktada, işveren fesihin karşılıklı anlaşma yoluyla fesih gibi gösterilmesi suretiyle iş güvencesi hükümlerinin dolanılması şüphesi ortaya çıkmaktadır. Bu itibarla irade fesadı denetimi dışında tarafların bozma sözleşmesi yapması konusunda makul yararının olup olmadığını da irdelemesi gerekir. Makul yarar ölçütü, bozma sözleşmesi yapma konusunda icabın işçiden gelmesi ile işverenden gelmesi ve somut olayın özellikle dikkate alınmalıdır. Dairemizin 2008 yılı kararları bu yöndedir. ( Yargıtay 9.HD. 21.4.2008 gün 2007/ 31287 E, 2008/9600 K. )
Bozma sözleşmesi yoluyla iş sözleşmesi sona eren işçi, iş güvencesinden yoksun kaldığı gibi, kural olarak feshe bağlı haklar olan ihbar kıdem tazminatlarına da hak kazanamayacaktır. Yine 4447 Sayılı Yasa kapsamında işsizlik sigortasından da yararlanamayacaktır. Bütün bu hususlar, İş Hukukunda hakim olan ibranamenin dar yorumu ilkesi gibi, hatta daha da ötesinde, ikale sözleşmesinin geçerliliği noktasında işçi lehine değerlendirilmenin gerekliliği ortaya koymaktadır.
Tarafların bozma sözleşmesinde ihbar ve kıdem tazminatı ile iş güvencesi tazminatı hatta boşta geçen süreye ait ücret ve diğer haklardan bazılarını ya da tamamını kararlaştırmaları da mümkündür. Bozma sözleşmesinin geçerliliği konusunda bütün bu hususlar dikkate alınarak değerlendirmeye gidilmelidir.
Somut olayda, davacı tarafından 13.04.2009 tarihli davalı bankaya hitaben el yazısı ile yazdığı yazıda kıdem ve ihbar tazminatlarımın tarafıma ödenmesi suretiyle iş sözleşmesinin feshini talep ettiği, talebi dikkate alınmak suretiyle kıdem ve ihbar tazminatları ödenerek 13.4.2009 tarihi itibariyle sözleşmesi feshedildiği anlaşılmıştır.
Davacının iş akdinin kendisinden gelen talep üzerine sonlandırıldığı, davacıya ihbar ve kıdem tazminatları ödendiği gibi maaş tutarı ekstra ödeme yapıldığı, davacının iş akdinin sonlandırılmasına yönelik talebin irade fesada uğradığını kanıtlayamadığını, iş akdinin davacı talebi üzerine fesih edilmesi karşısında işe iadesine karar verilmesi hatalıdır. Bu nedenle 4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca yerel mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan gerekçe ile;
1 ) Yerel mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2 ) Davanın REDDİNE,
3 ) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4 ) Davacının yaptığı yargılama giderinin üzerine bırakılmasına, davalının yaptığı 61.20 TL yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5 ) Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 1.100 TL ücreti vekaletin davacından alınarak davalıya verilmesine.
6 ) Davalı tarafından yaratılan temyiz harcının istek halinde kendisine iadesine, 13.04.2011 gününde oybirliğiyle karar verildi.